Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Collegium Medicum

Szkoła Zdrowia Publicznego

REGULAMIN PRZEDMIOTU:

Kliniczne podstawy fizjoterapii w pulmonologii

Kierunek: Fizjoterapia
Poziom studiów: III rok
Rodzaj studiów: Jednolite magisterskie
Rok akademicki: 2025/2026

Zajęcia realizowane są przez: Katedrę Pulmonologii, Szkoła Zdrowia Publicznego, Collegium Medicum, ul. Jagiellońska 78, 10-357 Olsztyn, tel. 89 532 29 59.

Osoby odpowiedzialne za realizację przedmiotu

Kierownik katedry: dr hab. n. med. Jadwiga Snarska, prof UWM

Koordynator przedmiotu: dr n. med. Emilia Świetlik

Prowadzący poszczególne formy zajęć:
dr n. med. Emilia Świetlik – wykłady, zajęcia praktyczne
lek. Monika Kolis-Zielińska – zajęcia praktyczne
dr n. med. Joanna Pawlak – zajęcia praktyczne
dr hab. n. med. Anna Romaszko-Wojtowicz – zajęcia praktyczne
lek. Marta Rytel – zajęcia praktyczne
lek. Luiza Grabowska-Skudlarz – zajęcia praktyczne
prof. dr n. hab. Alina Minarowska – zajęcia praktyczne
prof. dr hab. Anna Doboszyńska – seminaria

Zasady uczestnictwa studenta

1. Student ma obowiązek punktualnego i aktywnego uczestnictwa we wszystkich formach zajęć.
2. Na zajęciach obowiązuje strój medyczny: biały fartuch i  schludne ubranie lub uniform medyczny, wygodne obuwie zmienne (antypoślizgowe).
3. Włosy powinny być związane, paznokcie krótkie i czyste, bez lakieru; niedopuszczalne są długie paznokcie i biżuteria.
4. W salach ćwiczeń i oddziałach obowiązuje identyfikator studenta.
5. Wymagana jest higiena osobista i neutralny zapach (bez intensywnych perfum).
6. Obowiązuje zachowanie kultury osobistej, poszanowanie pacjentów, współstudentów i prowadzących.
7. Zakaz używania telefonów komórkowych podczas zajęć, chyba że służą celom dydaktycznym.
8. Student zobowiązany jest do zachowania tajemnicy medycznej i danych pacjentów (RODO).
9. Wszelkie czynności przy pacjencie student wykonuje wyłącznie pod nadzorem prowadzącego.

Obecność i usprawiedliwianie nieobecności

1. Obecność na wszystkich formach zajęć jest obowiązkowa.
2. Nieobecności muszą być usprawiedliwione zgodnie z Regulaminem Studiów UWM.
3. Nieusprawiedliwione nieobecności wymagają odrobienia zajęć w terminie ustalonym z prowadzącym.

Zasady zaliczenia poszczególnych form zajęć

1. Wykłady: quiz online po każdym cyklu wykładów (zaliczenie przy wyniku ≥80%, szczegóły w załączniku 1.)
2. Seminaria: obecność i aktywny udział (forma oceny: zaliczone/niezaliczone, zgodnie z załącznikiem 2).
3. Ćwiczenia: obecność, aktywność, test wielokrotnego wyboru i kolokwium ustne (zaliczenie przy ≥60%).

Forma zaliczenia przedmiotu

Zaliczenie z oceną. Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uzyskanie co najmniej oceny dostatecznej i zaliczenie wszystkich form zajęć.

Akademicka praworządność i uczciwość

Student zobowiązany jest do przestrzegania zasad uczciwości akademickiej. W przypadku naruszeń (np. ściąganie, plagiat, przekazywanie informacji) stosowane będą środki przewidziane w Regulaminie Studiów UWM.

Postanowienia końcowe

Kwestie nieuregulowane w niniejszym Regulaminie pozostają w gestii Kierownika Katedry lub Koordynatora przedmiotu.
Regulamin jest zgodny z Regulaminem Studiów UWM oraz procedurami obowiązującymi w Szkole Zdrowia Publicznego.
Student ma obowiązek zapoznać się z zasadami BHP oraz dyrektywą RODO obowiązującą w miejscu realizacji zajęć.

......................................................
(data i podpis Koordynatora przedmiotu)

Zalacznik 1.

Wykłady 7 spotkan po 2 godziny lekycjne

Wykład 1. Budowa i funkcja układu oddechowego. Regulacja oddychania

Zakres:

• Budowa i funkcja układu oddechowego
• Mechanika oddychania: podatność, opory, praca mięśni oddechowych
• Regulacja nerwowa i chemiczna oddychania (rola ośrodków oddechowych, chemoreceptorów)
• Zaburzenia regulacji oddychania – hipowentylacja, bezdechy, hiperstymulacja

Rehabilitacja pulmonologiczna:

• Ćwiczenia toru oddechowego (przeponowego i żebrowego)
• Nauka kontroli oddechu i rytmizacji oddechu
• Trening mięśni oddechowych (IMT/EMT)
• Techniki oddechowe w zaburzeniach regulacji (np. kontrola duszności, relaksacja oddechowa)

Wykład 2. Zaburzenia wentylacji: obturacyjne i restrykcyjne

Zakres:

• Mechanizmy zaburzeń wentylacji: obturacja vs restrykcja
• Zmiany parametrów spirometrycznych (FEV₁, FVC, TLC)
• Przyczyny: choroby dróg oddechowych, klatki piersiowej, ośrodkowe
• Diagnostyka różnicowa: obraz kliniczny, gazometria, testy czynnościowe

Rehabilitacja pulmonologiczna:

• Techniki poprawy wentylacji w obturacji (pursed lip breathing, kontrola wydechu)
• Ćwiczenia zwiększające podatność klatki piersiowej w restrykcji
• Nauka efektywnego kaszlu i usuwania wydzieliny
• Pozycje ułatwiające oddychanie i drenażowe

Wykład 3. Ostra i przewlekła niewydolność oddechowa

Zakres:

• Typy niewydolności oddechowej (hipoksemiczna, hiperkapniczna)
• Patomechanizmy: zaburzenia wentylacji, perfuzji, dyfuzji
• ARDS, zaostrzenia POChP, zespół hipowentylacji otyłych
• Leczenie: tlenoterapia, wentylacja nieinwazyjna i inwazyjna

Rehabilitacja pulmonologiczna:

• Wczesna mobilizacja chorego z niewydolnością oddechową
• Ocena tolerancji wysiłku (ergometr, 6-minutowy test marszowy – 6MWT, incremental shuttle walk test – ISWT)
• Nauka oddychania z oporem, kontrola duszności
• Zasady postępowania w trakcie tlenoterapii i wentylacji nieinwazyjnej

Wykład 4. Objawy i diagnostyka chorób układu oddechowego

Zakres:

• Duszność, kaszel, krwioplucie, ból opłucnowy, sinica
• Badanie przedmiotowe klatki piersiowej
• Diagnostyka czynnościowa: spirometria, pletyzmografia, DLCO
• Diagnostyka obrazowa i laboratoryjna

Rehabilitacja pulmonologiczna:

• Ocena pacjenta przed kwalifikacją do rehabilitacji (6MWT, MRC Dyspnoea Scale, CAT)
• Monitorowanie objawów i wydolności podczas treningu
• Edukacja chorego – samoocena duszności, techniki oszczędzania energii
• Wskaźniki poprawy klinicznej i funkcjonalnej w rehabilitacji pulmonologicznej

Wykład 5. Choroby obturacyjne: POChP, astma, rozstrzenie oskrzeli, mukowiscydoza

Zakres:

• Patofizjologia i obraz kliniczny każdej jednostki chorobowej
• Zmiany zapalne i strukturalne w drogach oddechowych
• Leczenie farmakologiczne i zapobieganie zaostrzeniom

Rehabilitacja pulmonologiczna:

• Trening oddechowy w POChP i astmie
• Techniki drenażu oskrzeli (autogeniczny drenaż, ACBT, PEP, Flutter, huffing)
• Nauka efektywnego kaszlu i usuwania wydzieliny
• Rehabilitacja domowa, trening wytrzymałościowy i siłowy
• Wsparcie psychologiczne i edukacja w zakresie modyfikacji stylu życia
• Drenaż ułożeniowy

Wykład 6. Choroby restrykcyjne i infekcyjne układu oddechowego

Zakres:

• Choroby śródmiąższowe i włóknienie płuc
• Zapalenie płuc, zapalenie opłucnej, odma opłucnowa
• Ropień płuca, ropniak opłucnej
• Patofizjologia, powikłania, diagnostyka i różnicowanie

Rehabilitacja pulmonologiczna:

• Postępowanie po zapaleniu płuc i po odmie opłucnowej
• Ćwiczenia zwiększające ruchomość klatki piersiowej i poprawę wentylacji
• Drenaż ułożeniowy przy ropniu lub ropniaku opłucnej
• Rehabilitacja pooperacyjna i w przebiegu chorób śródmiąższowych
• Zapobieganie powikłaniom zastoju i niedodmy

Wykład 7. Nowotwory układu oddechowego i przeszczep płuc. Rehabilitacja pulmonologiczna i prehabilitacja

Zakres:

• Epidemiologia i czynniki ryzyka nowotworów płuc
• Typy histologiczne, obraz kliniczny, powikłania
• Leczenie chirurgiczne, chemioterapia i radioterapia
  Powikłania oddechowe leczenia onkologicznego

Rehabilitacja pulmonologiczna i prehabilitacja:

• Przygotowanie i rehabilitacja przed- i pooperacyjna (tor oddechowy, nauka kaszlu)
• Ćwiczenia poprawiające tolerancję wysiłku i jakość życia
• Zapobieganie powikłaniom po torakotomii (niedodma, zapalenie płuc)
• Edukacja w zakresie zaprzestania palenia, stylu życia i profilaktyki
• Ocena jakości życia i sprawności po leczeniu onkologicznym i po przeszczepie płuc

Załacznik 2.

Łączny wymiar: 3 seminaria łcznie 10h

Seminarium 1

Temat: Rehabilitacja w przewlekłych chorobach układu oddechowego – obturacja i restrykcja

Zakres tematyczny:

• Patofizjologia i skutki przewlekłej obturacji oraz ograniczenia pojemności płuc
• Kompleksowa rehabilitacja pulmonologiczna – cele, zasady i komponenty programu
• Programy treningowe:

○     w POChP i astmie (trening wytrzymałościowy, siłowy, oddechowy),

○     w chorobach restrykcyjnych i śródmiąższowych (ćwiczenia zwiększające ruchomość klatki piersiowej, kontrola duszności, tlenoterapia wysiłkowa)

• Techniki drenażu oskrzeli: ACBT, PEP, Flutter, autogeniczny drenaż
• Strategie oszczędzania energii i adaptacja aktywności dnia codziennego
• Edukacja pacjenta, samokontrola, modyfikacja stylu życia
• Monitorowanie efektów rehabilitacji (6MWT, Borg, MRC)

Seminarium 2

Temat: Rehabilitacja w stanach ostrych i po zabiegach torakochirurgicznych

Zakres tematyczny:

• Ostra niewydolność oddechowa, ARDS, zaostrzenia POChP i astmy
• Wczesna mobilizacja pacjenta w OIT i na oddziale pulmonologicznym
• Techniki oddechowe i wspomagające oczyszczanie dróg oddechowych
• Postępowanie w trakcie tlenoterapii i wentylacji nieinwazyjnej
• Bezpieczeństwo i monitorowanie pacjenta podczas rehabilitacji w stanie ostrym
• Rehabilitacja okołooperacyjna:

○     prehabilitacja przed torakotomią / lobektomią / pneumonektomią (trening oddechowy, edukacja),

○     postępowanie pooperacyjne – zapobieganie powikłaniom (niedodma, zapalenie płuc),

○     techniki wspomagania kaszlu i drenażu,

○     stopniowanie aktywności fizycznej po zabiegach torakochirurgicznych.

Seminarium 3

Temat: Rehabilitacja po przeszczepie płuc i w zespole post-COVID – podejście kompleksowe

Zakres tematyczny:

• Wskazania i kwalifikacja do przeszczepienia płuc
• Etapy rehabilitacji po przeszczepie: wczesny, pośredni, późny
• Trening oddechowy, wzmacnianie mięśni posturalnych i kończyn
• Ograniczenia i środki ostrożności (immunosupresja, ryzyko infekcji)
• Patofizjologia uszkodzeń układu oddechowego po COVID-19
• Zaburzenia wentylacji, dyfuzji i wydolności wysiłkowej u pacjentów post-COVID
• Ocena funkcjonalna pacjenta (6MWT, test TUG (test wstawania i chodu), SPPB (kompleksowa ocena sprawności fizycznej i funkcji motorycznych))
• Programy rehabilitacji oddechowej: ćwiczenia oddechowe, trening wytrzymałościowy, reedukacja ruchowa
• Rehabilitacja w warunkach ambulatoryjnych i domowych
• Case study: kompleksowy plan usprawniania pacjenta po COVID-19 / po przeszczepie płuc
  Dyskusja podsumowująca cykl seminariów

Zalacznik 3.

Ćwiczenia

DZIEŃ 1 – BADANIE PACJENTA I DOKUMENTACJA MEDYCZNA (5 godz.)

Tematy zajęć:

1. Badanie podmiotowe – wywiad z pacjentem pulmonologicznym:

○     struktura wywiadu: skargi, wywiad choroby, czynniki ryzyka, środowisko, styl życia,

○     przykładowe wywiady u pacjentów z POChP, astmą, rozstrzeniami oskrzeli, włóknieniem płuc.

2. Badanie przedmiotowe (fizykalne):
   
   

○     ocena toru oddechowego, symetrii klatki piersiowej, ruchomości żeber,

○     palpacja, opukiwanie, osłuchiwanie płuc – nauka identyfikacji patologicznych szmerów.

3. Podstawowa dokumentacja medyczna:
   
   

○     historia choroby, karta zleceń, karta gorączkowa, obserwacje pielęgniarskie, karta rehabilitacji,

○     interpretacja dokumentacji w kontekście planowania fizjoterapii oddechowej.

4. Interpretacja badań obrazowych:
   
   

○     RTG klatki piersiowej – rozpoznawanie zmian obturacyjnych, niedodmy, rozstrzeni, włóknienia, zapaleń,

○     CT klatki piersiowej – nauka anatmi radiologicznej, zapoznanie z typowymi obrazami chorób śródmiąższowych, obturacyjnych, zapalnych i rozstrzeni oskrzeli,

○     ćwiczenia z analizy przykładowych badań obrazowych.

Cele dydaktyczne:

• nabycie umiejętności przeprowadzenia wywiadu i badania fizykalnego,
• zapoznanie z podstawową dokumentacją medyczną i badaniami obrazowymi,
• rozumienie znaczenia danych klinicznych w planowaniu rehabilitacji oddechowej.

DZIEŃ 2 – BADANIA CZYNNOŚCIOWE I GAZOMETRIA (5 godz.)

Tematy zajęć:

1. Ćwiczenia w pracowni badań czynnościowych układu oddechowego:

○     spirometria, bodypletyzmografia, DLCO, pomiar MIP/MEP,

○     przygotowanie pacjenta i zasady bezpieczeństwa,

○     analiza przykładowych wyników.

2. Interpretacja wyników badań czynnościowych:
   
   

○     rozróżnianie zaburzeń obturacyjnych, restrykcyjnych i mieszanych,

○     omówienie wpływu parametrów FEV₁, FVC, FEV₁/FVC, RV, TLC, DLCO na plan rehabilitacji.

3. Interpretacja gazometrii:
   
   

○     zasady pobierania i analizy gazometrii tętniczej,

○     interpretacja: pH, pO₂, pCO₂, HCO₃⁻, BE, SaO₂,

○     ocena typów zaburzeń: hipoksemia, hiperkapnia, kwasica / zasadowica oddechowa i metaboliczna.

4. Powiązanie wyników badań z planowaniem rehabilitacji:
   
   

○     jak wyniki spirometrii i gazometrii wpływają na wybór ćwiczeń i intensywność treningu,

○     ocena tolerancji wysiłku i reakcji oddechowej.

Cele dydaktyczne:

• rozwinięcie umiejętności interpretacji badań czynnościowych i gazometrycznych,
• rozumienie klinicznych konsekwencji zaburzeń wentylacji i wymiany gazowej,
• praktyczne wykorzystanie wyników badań w planowaniu rehabilitacji.

DZIEŃ 3 – REHABILITACJA W CHOROBACH PŁUC I NIEWYDOLNOŚCI ODDECHOWEJ (5 godz.)

Tematy zajęć:

1. Zadania fizjoterapeuty w leczeniu wspomagającym chorych na:
   
   

○     astmę oskrzelową (zwłaszcza z powysiłkowymi objawami skurczu oskrzeli),

○     POChP, zapalenie płuc, rozstrzenie oskrzeli, niewydolność oddechową,

○     zapobieganie zatorowości płucnej i powikłaniom hipokinezji.

2. Metody fizjoterapii oddechowej:
   
   

○     ćwiczenia torem przeponowym i dolnożebrowym, nauka efektywnego kaszlu,

○     drenaż autogeniczny, ACBT, PEP, Flutter, ćwiczenia rozprężające klatkę piersiową,

○     techniki reedukacji oddechowej i relaksacji.

3. Zapoznanie z metodami tlenoterapii i wspomagania wentylacji:
   
   

○     rodzaje tlenoterapii: niskoprzepływowa, wysokoprzepływowa (HFNO), koncentrator tlenu, maska Venturiego,

○     wskazania do CPAP i NIV – mechanizmy działania, różnice, monitorowanie bezpieczeństwa,

○     asystor kaszlu (Cough Assist) – wskazania, sposób użycia, znaczenie w ewakuacji wydzieliny,

○     omówienie zasad współpracy fizjoterapeuty z zespołem medycznym podczas stosowania tych metod.

Cele dydaktyczne:

• nabycie wiedzy o metodach wspomagania oddechu i ich zastosowaniu w rehabilitacji,
• umiejętność planowania ćwiczeń w chorobach obturacyjnych i restrykcyjnych,
• rozwinięcie kompetencji w zakresie bezpieczeństwa pacjenta z niewydolnością oddechową.

DZIEŃ 4 – REHABILITACJA POSZPITALNA, EDUKACJA I SAMOKONTROLA PACJENTA (5 godz.)

Tematy zajęć:

1. Rola fizjoterapeuty po leczeniu szpitalnym:
   
   

○     kontynuacja programu rehabilitacji po wypisie,

○     wyznaczanie celów usprawniania i samokontroli pacjenta.

2. Edukacja chorego i rodziny:
   
   

○     nauka samokontroli objawów, monitorowania saturacji i duszności,

○     instruktaż dotyczący inhalatorów, tlenoterapii domowej, wysiłku fizycznego,

○     profilaktyka powikłań i promocja zdrowego stylu życia.

3. Ocena efektów rehabilitacji:
   
   

○     ocena funkcjonalna (6MWT, test TUG, SPPB) – praktyczne zastosowanie i interpretacja,

○     dokumentowanie postępów i ocena jakości życia pacjenta.

4. Podsumowanie cyklu zajęć:
   
   

○     analiza przypadków klinicznych

○     dyskusja i refleksja nad rolą fizjoterapeuty w opiece nad pacjentem pulmonologicznym.

Cele dydaktyczne:

• rozwinięcie umiejętności edukacji pacjenta i rodziny,
• przygotowanie do prowadzenia długofalowej rehabilitacji domowej,
• umiejętność oceny efektów terapii i promocji zdrowia oddechowego.